Letselschade-ethiek, één norm volstaat

Was het een aantal jaren geleden nog het toernooimodel vs. het harmoniemodel en werden er door belangenbehartigers en rechters flink wat lansen gebroken en muren geslecht om tot rechtvaardige schadeloosstelling van letselschadeslachtoffers te komen, inmiddels is het accent verschoven naar normering en (zelf)regulering vs. de individuele belangen van degene over wie het allemaal gaat.

Veel van de thema’s die moeten waarborgen dat het gesprek tussen verzekeraars en slachtoffers rekening houdend met elkaars belangen en ordelijk verlopen kan worden intussen in brede kring gedeeld. De blauwdruk van hoe het schaderegelingsoverleg op zinvolle en efficiënte weg verlopen kan is gecodificeerd (via Tilburg) en in de meeste gevallen verloopt het gesprek geciviliseerd.

De letselschademarkt – mag ik het zo noemen? – is geprofessionaliseerd en meer nog dan door rechters worden misstanden door de media en via het internet gecorrigeerd. Verzekeraars willen ontzorgen en hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op een enkeling na wel nemen. Dat betekent helpen, overleggen, problemen oplossen en regelen en ook afremmen waar claimen en slachtofferschap lijken door te slaan. De vragen en problemen kunnen gevarieerd en complex zijn. Hulptroepen zijn op alle relevante terreinen voorhanden en maken een doeltreffende multidisciplinaire begeleiding mede mogelijk waardoor een antwoord op nagenoeg alle praktische vragen binnen redelijke termijn verkrijgbaar is.

De juridische kant van het vak is intussen vergaand uitgekristalliseerd. In de marge worden nog grenzen verkend: is er reden om het begrip slachtoffer op te rekken omdat ook een ander last kan hebben van het ongeluk van de één? Is toerekening van eigen schuld wel in alle gevallen acceptabel? Is er meer of andere schade ook op geld waardeerbaar, zoals smartengeld voor nabestaanden?

De vertegenwoordigers van verzekeraars en slachtoffers  hebben veel geleerd van communiceren als samenspel, samenwerkende probleemoplossing, relatiebeheer en onderhandelen vanuit de notie van wederzijdse belangen. Het letselschaderegelingsklimaat is genormaliseerd.

Gaat er niets meer mis dan? Misstanden, zijn ze er in 2009 nog?

Ethiek was het onderwerp van een congres voor schaderegelaars dit najaar. Dat doet vermoeden dat er in elk geval nog wel aandachtspunten zijn. Ik moet bekennen, ik ben er niet geweest. Bijeenkomsten van letselschadeprofessionals doen je doorgaans niet als eerste denken aan de Stoa waarin over ethiek omwille van de ethiek werd gediscussieerd. Wel ben ik erdoor aangezet om eens na te denken over de norm.

Het gaat mis als je anderen behandelt zoals Jaap Kooijman (toen was geluk heel gewoon….)  z’n schoonmoeder. Je kan d’r wel òm lachen maar niet mee. En je bijt daardoor uiteindelijk altijd in je eigen staart. Wie?

De wantrouwende schadebehandelaar die ervan overtuigd is dat een ieder die claimt uit is op gewin. Het verzekeringsmanagement dat voor reservering en schaderegeling bezuinigingsopdrachten uitdeelt alsof het een veronachtzaamde interne kostenpost betreft. De belangenbehartiger die er z’n eigen wedstrijd van maakt ‘vanwege de mooie casus’ en daarmee vooral behartiger van z’n eigen belangen is. De medisch expert die het ook niet weet maar er toch maar wat van vindt omdat ‘m een vraag gesteld is. De schaderegelingsexpert die probeert te regelen met kraaltjes en spiegeltjes en die ondanks zijn overzicht grote belangen toch verstruisvogelt (niets gezien hoor…). En het slachtoffer dat gaat hangen in de zorg(en) van anderen en z’n eigen kracht miskent.

Even voor de duidelijkheid, ik zeg niet dat u dat bent of doet!  Communiceren over mores is een lastig ding waarmee ’t gemakkelijk op tenen staan is… . Waar het me om gaat is de ethische dimensie van het genoemde gedrag.

Wie daarmee geconfronteerd wordt doet een stap achteruit en wordt voorzichtig. Once bitten twice shy. Secundair getraumatiseerd. Beroepsmatig gedeformeerd. En dan lekt de energie weg die nodig is om met elkaar te praten over wat echt belangrijk is. Gezondheid, werk, zoveel mogelijk (weer) stuur op het eigen leven en zo weinig mogelijk (rest)schade. In ieders belang. Gezamenlijk belang dat uitnodigt tot slim samenwerken.

De verzekeraars willen voor de overzichtelijkheid en calculeerbaarheid graag nog een volgende stap in regulering. Van genormaliseerd door naar genormeerd. Ik denk dat die uiteindelijk niet gezet gaat worden. Dat past niet in onze maatschappij waarin individualisme een verworvenheid is. Bij uniciteit hoort een individuele benadering, ook als het over verlies en schade gaat. Aandacht is pas aandacht als die gericht wordt gegeven en niet is genormeerd. Schade heeft ook altijd een context. Een aantal regulerende afspraken over hoe je schade(vormen) benadert kan je prima afspreken, maar dan wel in overleg. En vooraf graag, om doelredeneringen te voorkomen.

Is er die ene eenvoudige ethische norm die je altijd op het goede spoor zet?  Wat helpt wel? Behandel een ander zoals je zelf behandeld wil worden ligt voor de hand maar zegt het nog net niet. Behandel een ander zoals je wil dat je moeder behandeld wordt! Daar willen we ten slotte allemaal het beste voor. Zonder overdrijving maar wel goed: respect, aandacht, overleg, transparantie, oplossingen en geld indien nodig.

Het juiste handelen  – het studieobject van de ethiek – is het handelen voorbij het pure eigenbelang, het handelen in het belang van het welzijn van ons allemaal. Niet voorschrijven maar doen. Logos toch? Dat ontzorgt stoïcijns… en daar helpt nu eens wèl een ‘lieve moedertje’ aan.